Migren nasıl bir ağrı türü? Diğer baş ağrılarından en önemli farkı ne?

– Migren çoğunlukla aralıklarla gelen, başın yarısını ya da her iki tarafını tutabilen, orta ya da şiddetli dereceli, zonklayıcı tipte bir baş ağrısı. Çoğu kişide bu baş ağrısına ses, ışık, koku hassasiyeti, bulantı ya da kusma eşlik edebilir. Ağrı bazen 72 saatte kadar uzayabilir. Hastalarımız sıklıkla, merdivenleri çıktıklarında ya da öne eğilip yerden bir şey aldıklarında şiddetlendiğini ifade eder.

* Nasıl evreleri oluyor?

– Prodrom, aura, ağrı devresi ve postdrom olmak üzere dört evre şeklinde seyredebilir. Migrenli 5 kişinin 1’inde, ağrıdan önce aura dediğimiz bulgular gelişir. En fazla bir saat süren bu dönemde kişide parlak ve zikzaklı ışıklar görme, görme alanının bir tarafını görememe, bir gözde görmede tamamen kayıp, konuşmada yavaşlama, vücutta uyuşma, baş dönmesi gibi sorunlar görülür. Bu bulgular kaybolduktan sonraki bir saat içinde baş ağrısı başlar. Auralı ya da aurasız migrenden saatler hatta günler önce prodrom dediğimiz öncü yakınmalar görülebilir. Bu dönemde kişide unutkanlık, dikkatini verememe, kolay acıkma, aşırı esneme, yorgunluk, huzursuzluk gelişebilir. Postdrom ise ağrı bittikten sonra görülen yakınmalardır. Hastalarımız bu dönemde birkaç saat süren aşırı yorgunluk, unutkanlık, sırt-boyun ağrısı, konsantrasyon güçlüğü gibi şikâyetleri tarifler.

* Migren ağrıları, ağrı eşiği skalasında kaçıncı sırada yer alıyor?

– Hastalarımın çoğu ağrılarını 10’lu ağrı skalası üzerinden 7-8 şiddetinde diye tarif eder. Ne yazık ki azımsanmayacak sayıdaki hastalarımın ağrısı 10 üzerinden 10 şiddetine kadar çıkar. Migreni olan kişi işini, günlük aktivitelerini yürütmekte zorlanır. Ailesi ve dostlarıyla kaliteli geçireceği vakti kısıtlanır. Programlarını iptal etmek zorunda kalabilir.

* Hangi yaş gruplarında sık görülüyor? Cinsiyet ayırt ediyor mu?

– Migren, Türkiye’de her 5 kadından ve her 10 erkekten 1’ini etkileyen, yaşam kalitesini olumsuz yönde etki eden bir hastalık. Yani özellikle ergenlikten sonra kadınlarda daha sık görüyoruz. Ülke nüfusumuzun ise yüzde 15-20’sini etkilediğini düşünüyoruz.

Genetik etkilerden bahsetmek mümkün mü?

– Migren tanısını alan bireylerin yarısından fazlasının aile öyküsünde en az bir migrenli kişiye rastlıyoruz. Yani migreniniz varsa anne ya da babanızda rastlama olasılığınız yüksek. Ayrıca sizin de çocuğunuza aktarma olasılığınız yüzde 50-75 oranında. Migren ve genetik üzerine yapılan araştırmalar ailesel auralı migreni olan kişilerde KCNK18 gen mutasyonunun varlığından bahsediyor. Günümüzde genetik inceleme yaptığımız tek migren tipi, ailesel hemiplejik migren. Otozomal dominant geçiş gösteren, nadir görülen, bu migren türünde zonklayıcı, ışık ve ses hassasiyetinin eşlik ettiği migren baş ağrısı ortaya çıkmadan kısa süre önce vücudun bir yarısında his kaybı, güç kaybı gelişiyor. Bu güç kaybı birkaç saat ya da gün sonra geçiyor; çocuk ve gençlerde görülebiliyor.


Migrenle birlikte görülebilen başlıca sağlık sorunları hangileri? Uyku sorunları bu sıralamada nerede duruyor?

– Günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayan migren, farklı sağlık sorunlarıyla birlikte görülebiliyor. Migrene başka hastalıklar eşlik edebiliyor. Bu hastalıkların teşhisi ve migren ağrısıyla birlikte tedavi edilmesi önemli.

Fibromiyalji: Migren olan hastalarımızda fibromiyalji sendromuna sık rastlıyoruz. Bu iki hastalığın benzer patofizyolojik mekanizmalar sonucunda geliştiğini düşünüyoruz. Fibromiyalji kendini yaygın vücut ağrısı, boyun ve sırtta tutulma, devamlı yorgunluk hali gibi bulgularla gösterebiliyor.

Uykusuzluk: Migreni olan pek çok kişi, ataklarını uykusuzluğun tetiklediğini ifade ediyor. Ayrıca uykudan uyandıran şiddetli baş ağrıları kişinin uyku kalitesini bozuyor. Uyku sorunları depresyonla birlikte görülebiliyor. Uyku apne sendromu, huzursuz bacak hastalığı, diş sıkma gibi durumlar da uykunun kalitesini etkiliyor. Uyku sorununun etkili tedavisi migren ağrısının kontrolünü de kolaylaştırıyor.

Depresyon-anksiyete: Bu duygu durum bozuklukları, kişide migren ağrılarının sıklaşmasına ve kronik hale gelmesine zemin hazırlayabiliyor. Hayattan zevk alamama, konsantrasyon güçlüğü, sık ağlama, kendini değersiz hissetme gibi duygular mutlaka migrenle birlikte ele alınmalı.

Gastrointestinal sistem hastalıkları: İrritabl bağırsak sendromu (IBS) başta olmak üzere migrenle bağlantılı birçok mide-bağırsak hastalığı bulunuyor. IBS; karın ağrıları, ishal ve kabızlık gibi bağırsak alışkanlığı değişiklikleriyle kendini gösterebiliyor. Yaşam tarzı ve beslenme değişikliği ve probiyotik kullanımı IBS’nin kontrolünde yardımcı olabiliyor.

* Migren atakları neden sonbaharda artıyor? Mevsime özgü nasıl önlemler alınabilir?

– Sonbahar değişken hava koşullarıyla kendini gösteren bir mevsim. Migreni olan çoğu kişi için mevsim geçişleriyle dalgalanan barometrik basınç, potansiyel bir tetikleyici. Bu nedenle hastalarımızın sonbahar mevsimine özgü önlemler almalarını öneririz. Özellikle rüzgârlı ve fırtınalı havalarda başlarını korumalarını; şapka, bere takmalarını isteriz. Hava değişikliklerini takip edip düşük basınçlı günlerde özellikle uykusuzluk, stres, açlık gibi diğer tetikleyicilerden uzak durmalarını tavsiye ederiz. Ayrıca hastalarımız hava durumunu takip ederek yağmurun şiddetli olabileceği saatlerde evde kalmayı tercih edebilir. Yine bu dönemde baş ağrısı günlüğü tutarak migren tetikleyicilerini tanımlamak daha kolay olacaktır. Ağrılar haftada bir sıklığına ulaşmışsa önleyici tedaviye başlamak isteriz.

* Uyku ve migren ilişkisini tavuk-yumurta metaforuyla açıklamak doğru mu? Hangisi diğerini daha fazla tetikliyor?

– Birçok hastamız uykusuz kaldıklarında ya da fazla uyuduklarında ağrılarının tetiklendiğini ifade ediyor. Öte yandan migreni olan hastaların uykuları ağrı nedeniyle bölünüyor, uykuya dalmaları gecikiyor. Bu nedenle migreni olan hastalarımızın uyku hijyenine dikkat etmelerini önemsiyoruz. Her gün aynı saatte yatmalarını ve aynı saatte kalkmalarını istiyoruz. Hafta sonu da bu düzenlerini korumaları önemli. Gündüz şekerlemeden kaçınmalı, yatmadan birkaç saat evvel yemek yemelerini bitirmiş olmalılar. yatak sadece uyumak için kullanılmalı, yatak odası karanlık ve serin olmalı. Çay-kahve gibi uyarıcı maddeleri öğleden sonra tüketmelerini de önermiyoruz.


Alıntı: AYŞEGÜL AYDOĞAN ATAKAN